Zamana Dair
İzafiyet Teorisi
Özel Görelilik Kuramı bir diğer bilinen adıyla İzafiyet teorisi, Albert Einstein tarafından 1905'te Annalen der Physik dergisinde, "Hareketli cisimlerin elektrodinamiği üzerine" adlı 2. makalesinde açıklanan bir fizik kuramıdır. Kurama göre, bütün varlıklar ve varlığın fizikî olayları izafidir. Zaman, mekan ve hareket, birbirlerinden bağımsız değildirler. Aksine bunların hepsi birbirine bağlı olaylardır. Cisim zamanla, zaman cisimle, mekan hareketle, hareket mekanla birbirine bağımlıdır. İzafiyet teorisini anlamamız için öncelikle ışık ve ışık hızından bahsetmemiz gerekir. Işık hızı, birbirlerine göre hareketi nasıl olursa olsun tüm gözlemciler için aynıdır. Aynı zamanda hiçbir madde ışığın hızına ulaşamaz. Zamanı ışığın hızıyla ters orantılı düşünebiliriz. Bir madde ne kadar hızlanırsa, yani ışığın hızına ne kadar yaklaşırsa, kendine göre zaman o kadar genişler. Yani o madde hızlandıkça zamanı yavaşlar ve çevresine göre zamanı daha yavaş yaşamaya başlar. İzafiyet teorisi en basit haliyle bize bunu anlatır. Bu konuya aynı zamanda sitemizde bulunan “Zaman Yolculuğu Mümkün mü?” kısmında da değindik.
Büyükbaba Paradoksu
Bu paradokstan ilk defa, bilimkurgu yazarı René Barjavel "Le Voyageur Imprudent" yani Tedbirsiz Seyyah adlı romanında bahsetmiştir. Paradoksu kısaca şu şekilde açıklayabiliriz. Zaman yolculuğu yapan birinin geçmişe gidip dedesini öldürdüğünü düşünelim. Bu senaryoya göre zaman yolcusunun doğmaması gerekir. Bu da demek oluyor ki geriye dönüp dedesini öldürmesi de mümkün değildir. Dedesini öldürmezse o zaman yıllar sonra tekrar doğacaktır. Eğer doğarsa dedesini öldürecektir. Bu döngü şeklinde devam eder. Paradoks aslında paralel evrenler teorileriyle bir çözüme ulaştırılmıştır. Paralel evrenler teorisine göre dedesini öldüren kişi gelecekte var olmasa da dedesini öldürdüğü zaman diliminde yaşamını sürdürebilir, dedesini öldürdükten sonra evren dallanır ve dedesi başka bir evrende var olmaya devam eder. Dedesini öldürür ve tekrar zaman yolculuğu yaparak günümüze gelirse babası hiç doğmamış olacaktır ama kendisi bunların dışında kalarak var olmayı sürdürecektir buna da zamandan bir süreliğine ayrılma denilebilir. Bu konuya sitemizde bahsettiğimiz “Tenet” ve "Avengers End Game" filminde değinilmiştir.
Ayakkabı Bağı Paradoksu
Zamanda yolculuğun imkansız olduğuna işaret eden bu paradoks, ismini bir insanın kendi ayakkabı bağcıklarından tutarak havaya kaldırabilmesi ihtimalinden alıyor. Aslında yapmadığınız şeyi gelecekte nasıl yapmış olabileceğiniz konusunu ele alan bu paradoks, zamanda yolculuğun önündeki en büyük mantıksal engellerden bir tanesi. Bu paradoksu açıklayacak olursak; örneğin üniversiteyi tamamlamak için bir tez vermeniz gerekiyor ancak ne yazacağınız konusunda kafanız karışık. Gelecekten gelen orta yaşlı, size çok benzeyen bir adam yazdığı tezi size vererek bu tezin bire bir aynısını yazarak üniversiteyi başarıyla tamamlayabileceğinizi söylüyor; öte yandan siz bu adama güvenemiyorsunuz ve tezin başkası tarafından yazılmış olmasından korkuyorsunuz ancak adam bu tezi zaten sizin yazdığınızı, bu konuda bir sıkıntı olmayacağını söylüyor. Peki eğer siz bu tezi şu anda yazmadıysanız ve bu tez teslim edildiyse nasıl gerçek olabiliyor? Paralel evrendeki siz bu tezle mi başarılı olmuş? İşte tam anlamıyla bu noktadan doğan paradoks eğer zamanda yolculuk diye bir şey varsa bunu aslında yapanın kim olduğu ve nasıl yaptığı noktasından doğuyor.
Doctor Who dizisinde bu paradoks ile ilgili eğlenceli bir açıklama yer alıyor. Aşağıda ki linkten bu videoya ulaşabilirsiniz:
İkizler Paradoksu
Bu paradoks birçok farklı paradoks gibi düşünsel olarak hazırlanmış bir deneydir. Bu deney tamamen aynı özelliklere sahip olan ikizlerden birini uzaya gönderilmesi ve diğerininde dünyada kalması sonucu, aralarındaki fiziksel ve biyolojik farklılıklarının zamana bağlı olarak nasıl değiştiğini anlamaya çalışır. İkizlerden biri yüksek hızlı bir roket tarafından uzaya fırlatılmıştır. Uzun bir zaman sonra evine döndüğünde ikiziyle yaş ve vücut olarak büyük bir farklılık ile karşılaşılmıştır. Dünyada kalan ikizin daha hızlı yaşlandığı çünkü dünyadaki zamanın daha hızlı aktığı düşünülmüştür. Bu bir paradokstan çok bir ikilemdir. Bu ikilem Genel relativite yasasının geliştirilmesinde de rol oynamıştır. Dünyada kalan ikizin daha hızlı yaşlanma nedeni tıpkı sitemizde İzafiyet teorisinde anlattığımız gibi, uzaya giden ikizin hızlanmış olmasıdır. Hızlanan ikiz ışık hızına yaklaştığı için zamanı yavaşlar dünyada ki ikize göre daha yavaş yaşlanır.